ფოტოზე: ბელარუსის სახელმწიფო უსაფრთხოების კომიტეტის მიერ გაცემული პირადი ID ბარათი. ფურცელზე: “3% საშა, გაქცევის დროა!” (საშა ბელარუსის პრეზიდენტს, ლუკაშენკოს ნიშნავს, ხოლო 3% არაფორმალური გამოკითხვის მიხედვით ლუკაშენკოს მხარდაჭერას ქვეყანაში). წყარო: Twitter-ის ანგარიში @belamova.
ნათარგმნია Maciej Bartkowski-ს სტატიიდან.
როცა მოქალაქეები ავტორიტარულ მმართველობას სამოქალაქო წინააღმდეგობით ებრძვიან, როგორ შეუძლიათ ქვეყნის კანონდამცველებს, შინაგანი უსაფრთხოების, დაზვერვის სამსახურების წევრებს და სამხედროებს დახმარება?
ცოტა ხნის წინ ბელარუსში სახელმწიფო უსაფრთხოების ძალების ზოგმა წევრმა საჯაროდ გადაყარა თავისი სამხედრო ID ბარათები და უნიფორმები ნაგავში, თავისი დიდხნიანი დიქტატორის მიმართ პროტესტის გამოსახატად.
ამერიკის შეერთებულ შტატებში გაჟღერებულა, რომ უმაღლესი რანგის გენერლები ფიქრობენ გადადგომაზე, თუ მათი უმაღლესი მთავარსარდალი არჩევნებს არ აღიარებს და სამხედროებს დაავალებს ქუჩის პროტესტის ჩახშობას.
ეს ორი ქვეყანა მნიშვნელოვნად განსხვავდება, მაგრამ ორივე მაგალითი ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ პოპულარულ აჯანყებებს მნიშვნელოვანი გავლენა აქვთ უსაფრთხოების ძალების განწყობაზე და საქციელზე. რაოდენობრივი კვლევა აჩვენებს, რომ ავტოკრატების წინააღმდეგ წარმატებულ არაძალადობრივ აჯანყებებში უსაფრთხოების ძალებში დეფექტორები 52%-ზე მეტ შემთხვევაში იყვნენ. კრიტიკული მნიშვნელობისაა ის ფაქტი, რომ დეფექტორების არსებობის შემთხვევაში არაძალადობრივი წინააღმდეგობის მოძრაობის წარმატების შანსი 46-ჯერ გაიზარდა.
ვთქვათ, მუშაობ პოლიციაში, შინაგან უსაფრთხოებაში, სადაზვერვო სამსახურში, ან სამხედრო ხარ. უწყების ხელმძღვანელი გიბრძანებს, რომ ჩაახშო პრო-დემოკრატიული მოძრაობა და შეუიარაღებელი ხალხი, რომელიც მას პროტესტს უწყობენ. შენ არ ეთანხმები იმას, რასაც შენგან ეს ხელმძღვანელი და მისი პოლიტიკური დამქაშები ელოდებიან. გულში ხვდები, რომ ამ ბრძანების შესრულებით შენს ქვეყანას და შენს ხალხს აღარ ემსახურები. შენ ეძებ იდეებს, თუ როგორ შეგიძლია შეანელო, აურიო ან შეეწინააღმდეგო ამ ბრძანების შესრულებას, რომელსაც არაძალადობრივი მოძრაობის ჩახშობა აქვს მიზნად.
შენ მარტო არ ხარ. ბოლო საუკუნეში ბევრმა მკვლევარმა, ჟურნალისტმა და აქტივისტმა გამოაქვეყნა შედეგები, რომ უსაფრთხოების ძალები ხშირად მიმართავენ მამაც, მაგრამ უხმაურო მოქმედებებს, რომ მხარი დაუჭირონ პრო-დემოკრატიულ მოძრაობებს, და ამით ისტორიის სწორ მხარეს დგებიან. ქვემოთ მოცემულია ასეთი მოქმედებების სია.
ზოგადად, ხმამაღლა უნდა ვთქვათ, რომ ამ მოქმედებების შესრულებისას, უსაფრთხოების ძალების ყველა წევრმა უნდა იხელმძღვანელოს თავისი გამოცდილების და ინტუიციის შესაბამისად, იდეალურ შემთხვევაში ენდოს კარგად შეკრულ, სანდო ჯგუფს, ან/და გარეშე მოკავშირეებს (როცა შესაძლებელია), რომ დამატებით დაიცვას საკუთარი უსაფრთხოება, და ასევე გაზარდოს ინდივიდუალური მოქმედებების გავლენა შედეგზე.
1. დარჩი სისტემაში და შიგნიდან დაეხმარე პრო-დემოკრატიულ მოძრაობას
თუ ამ გზას აირჩევ, შეგიძლია:
შექმნა წინააღმდეგობის ქსელი შიგნიდან და გარე ჯგუფებთან ერთად:
- იმოქმედე მარტომ, ან, კიდევ უკეთესი, იპოვე და შეუერთდი თანამოაზრეებს შიგნიდან, და დაიწყე ერთნაირად მოაზროვნე კოლეგების წინააღმდეგობის ქსელის შექმნა.
- არაფორმალურად გამოკითხე კოლეგები, რას ფიქრობენ ხელმძღვანელზე და მის მიერ საპროტესტო მოძრაობის წინააღმდეგ გაცემულ ბრძანებებზე. თუ იგრძნობ დილემას და ორჭოფობას, შესთავაზეთ თქვენთან ერთად იმუშავონ შიგნიდან.
- გამოავლინე მოძრაობის წევრები, რომელთა ოჯახის წევრ(ებ)იც უსაფრთხოების სამსახურებში მსახურობენ (ეს შეიძლება გარე მოკავშირეების დახმარებით გააკეთო). ხმა მიაწვდინე ამ წევრებს, რომ დაადგინო მათი ერთგულება ხელმძღვანელის მიმართ, და, თუ შესაძლებლობა გამოჩნდება, შექმენი წინააღმდეგობის ქსელი უწყებებს და სამსახურებს შორის.
- დაამყარე კონტაქტი პენსიაზე გასულ ვეტერანებთან შენი სამსახურიდან, ვინც იცი, რომ მოძრაობის, ან მოძრაობის მიზნებისა და ღირებულებებს მიმართ სიმპათიითაა განწყობილი.
- დაამყარე არაფორმალური კონტაქტი ლეგიტიმურ ქვეყნის შიგნით მყოფ, ან საერთაშორისო პრო-დემოკრატიულ და ადამიანის უფლებებთა ჯგუფებთან.
გააჭიანურე, გააჭიანურე, გააჭიანურე …. და აურიე:
- გააჭიანურე მოძრაობის წინააღმდეგ გაცემული ბრძანებები და მოქმედებები წესების ზედმიწევნით შესრულებით: ზედმიწევნით და უაღრესი სიზუსტით მიჰყევი შენი დეპარტამენტის ან სააგენტოს ყველა რეგულაციას და პროცედურას.
- აჩვენე ცოდნის, ან საჭირო უნარების არ ქონა თუ მოძრაობის წინააღმდეგ მოქმედებას დაგავალებენ. არამარტო ეს — თუ შენს ზემოთ მყოფებს ან კოლეგებს შენგან მოძრაობის წინააღმდეგ დახმარება სჭირდებათ, თავი მოაჩვენე, რომ:
- არ იცი, როგორ
- არ იცი, სად
- არ იცი, როგორ იპოვო
- არ იცი
- არ გაქვს
- ვერ იზამ
- ვერ გაუზიარებ
- ვერ შეუერთდები
- ვერ მუშაობ
- დაკავებული ხარ
- მაგრამ გინდა, რომ დაეხმარო.
- შეამჩნევინე შენი უნებლიე არაკომპეტენტურობა და ‘კარგად არ გაიგო’ მოძრაობის საწინააღმდეგო ბრძანებები. ისეთი მოქმედებები გააკეთე, რომლებიც ‘შემთხვევითი შეცდომები’ აღმოჩნდება, და მოძრაობას არაფერს არ დაუშავებს, ან პირიქით, გამოადგება კიდეც. თუ დაგავალებენ, რომ ხალხს ესროლო, თავს ზემოთ დაუმიზნე და ჰაერში ისროლე.
აიღე შესვენება:
- უთხარი, რომ ავად ხარ, როცა მოძრაობის წინააღმდეგ მოქმედებას დაგავალებენ.
- აიღე დაგროვილი და კარგად დამსახურებელი შვებულება, იმ შემთხვევისთვის, თუ მოძრაობის საწინააღმდეგო ბრძანებებს დაგავალებენ.
შეარბილე შენი კოლეგების ერთგულება ხელმძღვანელების და ზემოთ მყოფების მიმართ:
- გაუზიარე კოლეგებს ხუმრობები ან ანეკდოტები, რომლებიც აჯავრებს ქვეყნის მმართველს ან ზემოთ მყოფებს, თქვი, რომ სადღაც ყური მოკარი ამ ხუმრობებს. კარგად იცი, რომ “ძლიერი მბრძანებლის” ყველაზე საშინელი კოშმარია, როცა ხალხი აჯავრებს ან დასცინის, შიშის ან ფეხების ლოკვის მაგივრად. ვითომდა გაუგებარმა კომენტარებმა, მაგ. — “ჩვენს ძვირფას ლიდერზე ხუმრობები არც თუ ისე სასაცილოა… მხოლოდ ერთ ადამიანს ესმის ისინი” — შეიძლება გზა გაგიკვალოს.
- დასვი შეუმჩნეველი შეკითხვები იმაზე, იდგებით თუ არა შენ და შენი კოლეგები ისტორიის სწორ გზაზე, თუ ხელმძღვანელის ერთგულებას და ბრძანებების შესრულებას გააგრძელებთ.
- დათესე ეჭვი იმის შესახებ, შეუძლიათ თუ არა ქვეყნის მმართველს და შენს ზემოთ მყოფებს ქვეყნის ეფექტური კონტროლი, თუ ხალხში ფართოდ გავრცელდება მთავრობასთან არაკოოპერაცია, და რამდენად შენარჩუნებადი იქნება არაეფექტური მმართველობა.
- ხელი შეუწყე შენი კოლეგების ერთგულების გადანაცვლებას ქვეყნის მმართველიდან კონსტიტუციისკენ, ან მოძრაობისკენ და მისი მიზნებისკენ.
- ნიღაბი ახადე და გაასაჯაროვე ის სამსახურის წევრები, რომლებიც მონდომებით და ენთუზიაზმით ასრულებენ მოძრაობის რეპრესიის ბრძანებებს. გამოიყენე სხვადასხვა არხები, რომ მოძრაობის წევრებს მათ შესახებ ინფორმაცია მიაწოდო და ისინიც ჩაერთონ ამ გამოვლენილი წევრების საჯაროდ შერცხვენაში.
დააფორმირე შენი კოლეგების შეხედულებები მოძრაობის შესახებ:
- ხაზი გაუსვი, რომ არაძალადობრივი მოძრაობა შეუიარაღებელი ხალხისგან შედგება, რომლებსაც სჭირდებათ დაცვა, და არა რეპრესია. თუ მოძრაობის შორეულ ფლანგებში ძალადობის შემთხვევები იქნება, ხაზი გაუსვი, რომ მოძრაობის წევრების უდიდესი ნაწილი ძალადობას ერიდება.
- მიუთითე, რომ არაძალადობრივი მოძრაობა, მაშინაც კი, როცა არაძალადობრივად გამოიწვევს ქვეყნის მუშაობის შეფერხებას, კარს ტოვებს გულახდილი მოლაპარაკებებისთვის ძალაუფლების მშვიდობიან გადაბარებაზე და დემოკრატიულ რეფორმებზე.
- დაეხმარე შენს კოლეგებს, გაარჩიონ მოძრაობის შესახებ დეზინფორმაცია/პროპაგანდა და სიმართლე. დაეყრდენი ლეგიტიმურ დამოუკიდებელ ინფორმაციის წყაროებს და თუ ხელი მიგიწვდება, სამსახურის შიგნით შეგროვილ (ხშირად კონფიდენციალურ) დაუმუშავებელ მონაცემებს და ინფორმაციას მოძრაობის და მისი მოქმედებების შესახებ, რომ შენს კოლეგებს დაუმახინჯებელი ფაქტები წარუდგინო.
დაიცავი კოლეგები:
- ყველანაირად, როგორც შეგიძლია, დაიცავი ქვეშევრდომები, რომლებიც მოძრაობის მიმართ სიმპათიით არიან განწყობილები და მხარს უჭერენ დემოკრატიულ რეფორმებს.
აღრიცხე და კარგად გამოიყენე შენს ხელთ არსებული ინფორმაცია:
- აღრიცხე მოძრაობის საწინააღმდეგო ბრძანებები და მოქმედებები, განსაკუთრებით ისინი, რომლებიც არღვევს ადამიანის უფლებებს ან სხვანაირად არის არალეგალური, რამდენადაც შეძლებ, მაქსიმალურად, ისე, რომ საფრთხე არ მოგადგეს.
- მიაწოდე გამოსადეგი ინფორმაცია მოძრაობას სიმპათიით განწყობილი ვეტერანების გავლით ან პირდაპირ.
- შეატყობინე მოძრაობას, როდის და რა გარემოებებში უნდათ შენს უფროსებს, რომ დემონსტრანტების წინააღმდეგ ფიზიკური ძალა გამოიყენო.
- შეატყობინე მოძრაობას, თუ, როდის, და სად არის მოსალოდნელი, რომ პროვოკატორმა აგენტებმა შეაღწიონ მათ მოძრაობაში ან მათი მოქმედებებისას.
მოითხოვე წერილობითი და ხელმოწერილი ბრძანებები, და მათი კონსტიტუციასთან შესაბამისობა:
- მოთხოვე უფროსობას წერილობითი და ხელმოწერილი ბრძანებები, თუ ამ ბრძანებებმა უნდა ავნოს არაძალადობრივ დემონსტრანტებს ან დისიდენტებს, და დაელოდე მათ მიღებას, სანამ იმოქმედებ.
- დეტალურად გადახედე მმართველისგან ან უფროსობისგან მიღებული ბრძანებების შესაბამისობას კონსტიტუციასთან და მასში ჩაბეჭდილ ძირეულ უფლებებთან, და მოითხოვე წერილობითი ახსნა უფროსობისგან, თუ როგორ შეესაბამება ეს ბრძანებები კონსტიტუციურ პრინციპებს.
გამოიყენე სასამართლო, თუ შესაძლებელია:
- გადაეცი (ან მოკავშირეებს სთხოვე, გადასცენ) მოძრაობის საწინააღმდეგო ბრძანებები (რომელსაც მმართველისგან ან უფროსობისგან მიიღებ), სასამართლოს, რომ არსებულ კანონებთან და კონსტიტუციასთან შესაბამისობა დაადგინონ, სანამ მათ შეასრულებ. მაა ამან შეიძლება შენ ან მოძრაობას დამატებითი დრო მოგცეთ.
დაეხმარე მოძრაობას განათლებაში:
- გაუზიარე მოძრაობას ვარიანტები კონკრეტული მოქმედებების და საქციელის შესახებ, რომლებიც დაეხმარებათ შეცვალონ შენი კოლეგების შეხედულებები მმართველზე, რითაც კოლეგების ერთგულებას გადმოიყვან მმართველისგან, და შექმნი დადებით განწყობას მოძრაობის მიმართ.
- ყურადღება გაუმახვილე მოძრაობას, რომ მისი არაძალადობრივი დისციპლინა კრიტიკულია შენთვის, რომ შეძლო უსაფრთხოების სამსახურის სხვა წევრების შენი და მოძრაობის მხარეს გადმოყვანა. ძალიან რთული, ან შეუძლებელია, შენი კოლეგები მოძრაობის მიმხრობაში დაარწმუნო, თუ აქტივისტები მათ ძალადობით ემუქრებიან.
განიხილე ხელის შემშლელი არაძალადობრივი ჩარევა:
- თუ შიდა წყობა ხელს გიწყობს, დააორგანიზე გაფიცვა ან მჯდომარე აქცია. გამოაცხადე მოთხოვნები, ეკონომიკურიც და პოლიტიკურიც, და მოუწოდე შენს ოჯახს და თანამოქალაქეებს რომ მოვიდნენ, მოიტანონ საჭმელი, და შეუერთდნენ მოქმედებას, რომ მხარი დაგიჭირონ და დაგიცვან. მმართველი დიდი ალბათობით აჯანყებაში დაგდებს ბრალს, მაგრამ სანამ ის ან მისი პოლიტიკური დამქაშები შენს წინააღმდეგ რამის გაკეთებას შეძლებენ, შეიძლება უკვე დიდი ხნის წასული იყოს ძალაუფლებიდან.
გაასაჯაროვე შენი ამბავი, თუ მიგიხვდნენ:
- თუ მმართველი ან უფროსობა აღმოაჩენენ შენს მოქმედებებს და იცი, რომ პოლიტიკური ნიშნით დაჭერას დაგიპირებენ, განიხილე შენი საწინააღმდეგო აზრზე ყოფნის გასაჯაროვება, და მოძებნე დაცვის გზები ადამიანის უფლებების დამცველი ორგანიზაციებისგან, პოლიტიკური მოკავშირეებისგან, და ქვეყანაში არსებული დემოკრატიული ქვეყნების ელჩების ან საელჩოებისგანაც კი.
2. დარჩი სისტემაში და დაეხმარე მოძრაობას გარედან
თუ ამ გზას აირჩევ, შენ შეგიძლია:
- შეუერთდი ან შექმენი ვეტერანთა ჯგუფი, რომელიც მოძრაობის მიმართ სიმპათიითაა განწყობილი და გააგებინე შენს ყოფილ და აქტიურ კოლეგებს, რომ შეუძლიათ გენდონ და მოგადგნენ იმ შემთხვევაში, თუ მოუნდებათ კონფიდენციალურად ისეთი ინფორმაციის გადაცემა, რომელიც მოძრაობას დაეხმარება.
- დააორგანიზე შენი გადადგომა სხვა, შენნაირად მოაზროვნე კოლეგებთან ერთად და ერთდროულად გადადექით მეტი შედეგისთვის.
- მოახდინე “ხმაურიანი გადადგომა”, გაავრცელე ვიდეო განცხადება, რომელიც უარყოფს მმართველის მოქმედებებს და ამხნევებს კოლეგებს, რომ ან შენსავით გადადგნენ, ან დარჩნენ სისტემაში და შიგნიდან დაეხმარონ მოძრაობას. შემდეგ მათ შეგიძლია რჩევები მისცე, პირადულად ან საჯაროდ, თუ როგორ შეუძლიათ დახმარება, ამ სახელმძღვანელოში მოცემული ინფორმაციის ჩათვლით.
- მოაგროვე ნებისმიერი სახის ყველანაირი ინფორმაცია, რაც შეიძლება მოძრაობას წაადგეს, სანამ გადადგები, და გადადგომიდან მალევე გადაეცი ეს ინფორმაცია მოძრაობას.
3. შეუერთდი მოძრაობას
თუ ამ გზას აირჩევ, შეგიძლია:
- გამოაცხადო, რომ შენ და ბევრი შენნაირად მოაზროვნე კოლეგა ან/და დაქვემდებარებული უერთდებით მოძრაობას და აპირებთ აქციაზე მისვლას უნიფორმით, მაგრამ იარაღის გარეშე, რომ დაიცვათ აქტივისტები თქვენი ფიზიკური სხეულებით. შეგიძლიათ შექმნათ ცოცხალი ფარი და დაიცვათ დემონსტრანტები მმართველის და მისი ლოიალისტების ძალადობისგან.
- შეუერთდი მოძრაობის მოქმედებებს უნიფორმით, მაგრამ იარაღის გარეშე, და თხოვე მოძრაობას, დაგითმონ სცენა, რომ ელაპარაკო დანარჩენ მონაწილეებს სისტემაში შენი და შენნაირად მოაზროვნე კოლეგების შესახებ, რომლებიც მხარს უჭერთ მოძრაობის იდეალებს.
- გახდი არაძალადობრივი აქტივისტი შენს გარშემო საზოგადოებაში და მხარი დაუჭირე მოძრაობის მოქმედებებს და მიზნებს.
- გამოიყენე სოციალური მედია და ხელმისაწვდომი საჯარო მედია საშუალებები, რომ საჯაროდ მოყვე მოტივებზე, რატომ დატოვე სამსახური და რატომ შეუერთდი მოძრაობას.
- მოუწოდე შენს ყოფილ და მიმდინარე კოლეგებს რომ ან დატოვონ სამსახური და შეუერთდნენ მოძრაობას, ან დარჩნენ სისტემაში და შიგნიდან გაუძალიანდნენ. შემდეგ მათ შეგიძლია რჩევები მისცე, პირადულად ან საჯაროდ, თუ როგორ შეუძლიათ დახმარება, ამ სახელმძღვანელოში მოცემული ინფორმაციის ჩათვლით.
- დაასახელე და შეარცხვინე ისინი, ვინც შენს ყოფილ სამსახურში სხვადასხვა რანგში იყენებდნენ ძალადობას შეუიარაღებელი დემონსტრანტების მიმართ.
უკვე უჭერ მხარს მოძრაობას, თუ ჯერ ბოლომდე არ გადაგიწყვეტია, ერთი რამე არ დაგავიწყდეს: მალე, ერთ დღესაც შენ მოგთხოვენ ისეთი დავალების შესრულებას, რომელიც უსამართლოდ ან უკანონოდ ჩათვლი. შენნაირმა ადამიანებმა, რომლებიც სხვადასხვა დროს, სხვა ქვეყნებში ემსახურებოდნენ სამშობლოს და მსგავსი დილემის წინაშე დადგნენ, ამ სახელმძღვანელოში ჩამოთვლილი მოქმედებები გააკეთეს, მათ და მათი საყვარელი ადამიანების მიმართ რისკის მიუხედავად.
კარგად მოიფიქრე, მოემზადე, და წინასწარ შეაფასე შენი ვარიანტები. სადაც მონდომებაა, იქ გზა ყოველთვისაა.
გაუზიარე ეს სახელმძღვანელო მათ, ვინც ეს უნდა იცოდნენ.
ყურადღება!
საქართველოს უნივერსიტეტმა შექმნა ფონდი, რომელიც საჯარო მოხელეებს, ვისაც ევროინტეგრაციის მხარდაჭერის გამო მოუწევს სამსახურიდან წამოსვლა, 1 წლის განმავლობაში გადაუხდის ხელფასს.